[go: up one dir, main page]
Jump to content

Очиқ манбали дастур

From Vikipediya
Cиннамон ишчи муҳитида ишлаётган Манжаро, МедиаWики, ЛибреОффиcе Wритер, Вим, ГНОМЕ Cалcулатор, ВЛC ва Немо файл менежеридан фойдаланадиган Википедияга кираётган Фирефох скриншоти, уларнинг барчаси очиқ манбали дастурий таъминотдир.

Очиқ манбали дастурий таъминот — лицензия асосида чиқарилган дастур бўлиб, муаллифлик ҳуқуқи эгаси фойдаланувчиларга дастурий таъминотни ва унинг манба кодини исталган мақсадда фойдаланиш, ўрганиш, ўзгартириш ва тарқатиш ҳуқуқини беради[1][2]. Очиқ манбали дастурий таъминот ҳамкорликда ёки оммавий тарзда ишлаб чиқилиши мумкин. Очиқ манбали дастурий таъминот очиқ ҳамкорликнинг ёрқин намунасидир, чунки ҳар қандай қобилиятли фойдаланувчи дастурни яратишда онлайн тарзда ўз ҳиссасини қўшиши мумкин. Кодни текшириш имконияти жамоатчиликнинг дастурий таъминотга ишончини оширади[3].

Очиқ манбали дастурий таъминотни ишлаб чиқиш бир компанияга турли йўллар билан фойда келтириши мумкин. Очиқ манбали дастурий таъминотларнинг фирмалар учун баҳоси 8,8 триллион долларни ташкил этади, чунки фирмалар очиқ кодли дастурий таъминотдан фойдаланмасдан ҳозирда сарфлаётган маблағдан 3,5 баравар кўп сарфлашлари керак бўлади[4].

Очиқ манбали код илмий мақсадларда ишлатилиши мумкин ва қобилиятли фойдаланувчиларга дастурий таъминотни ўзларининг шахсий эҳтиёжларига мослаштиришга имкон беради.

Таърифлар[edit | edit source]

Опен Соурcе Инитиативе логотипи

Опен Соурcе Инитиативе (ОСИ) таърифи халқаро миқёсда бир қанча ҳукуматлар томонидан[5] стандарт ёки де фаcто таъриф сифатида тан олинган. ОСИ дастурий таъминот лицензиясини очиқ манба деб ҳисоблаш мумкинлигини аниқлаш учун Опен Соурcе Дефинитиондан фойдаланади. Таъриф асосан Перенс томонидан ёзилган ва мослаштирилган Дебиан бепул дастурий таъминот кўрсатмаларига асосланган[6][7][8].

Перенс таърифига кўра, очиқ манба — кодни ишлатиш ва ўзгартириш бўйича енгил ёки мавжуд бўлмаган чекловлар билан кенг жамоатчиликка манба кодини тақдим этадиган кенг дастурий таъминот лицензияси. Бу очиқ манбанинг такрорланмас хусусияти бўлиб, у дастурий таъминотнинг тез ривожланишини таъминлаш учун ҳар қандай ташкилот ёки фойдаланувчи томонидан фойдаланиш ёки тарқатишда жуда кам чекловлар қўяди[9].

Очиқ манбали дастурий таъминотни ишлаб чиқиш[edit | edit source]

Яна қаранг: ГитҲуб

Афзалликлари[edit | edit source]

Стандартнинг очиқ манбали этиб жорий қилиниши ушбу стандартнинг омма томонидан қабул қилинишини ошириши мумкин[10]. Бу дастурчиларда ўзларига ишонч туйғусини шакллантиради. Чунки ишлаб чиқариш якунида ҳар бир дастурчи ушбу дастурий таъминотга эгалик ҳиссини ҳис қилади[11].

Бундан ташқари, очиқ манбали дастурий таъминот учун маркетинг ва логистика хизматлари арзон бўлади. Очиқ манбали дастур компаниянинг имиджи ҳамда тижорат маҳсулотларини тарғиб қилиш воситаси бўлиши ҳам мумкин[12].

Манбалар[edit | edit source]

  1. ↑ Ст. Лаурент, Андреw М.. Ундерстандинг Опен Соурcе анд Фреэ Софтwаре Лиcенсинг. О'Реиллй Медиа, 2008 — 4 бет. ИСБН 978-0-596-55395-1. 
  2. ↑ Cорблй, Жамес Эдwард (2014-09-25). "Тҳе Фреэ Софтwаре Алтернативе: Фреэwаре, Опен Соурcе Софтwаре, анд Либрариэс". Информатион Течнологй анд Либрариэс 33 (3): 65. дои:10.6017/ital.v33i3.5105. ИССН 2163-5226. http://ejournals.bc.edu/ojs/index.php/ital/article/view/5105. Қаралди: 28 Април 2021. Очиқ манбали дастур]]
  3. ↑ Левине, Шеэн С.; Приэтула, Мичаэл Ж. (2013-12-30). "Опен Cоллаборатион фор Инноватион: Принcиплес анд Перформанcе". Организатион Сcиэнcе 25 (5): 1414–1433. дои:10.1287/orsc.2013.0872. ИССН 1047-7039. 
  4. ↑ Ҳоффманн, Мануэл; Нагле, Франк; Зҳоу, Януо (2024). "Тҳе Валуэ оф Опен Соурcе Софтwаре". ССРН Элеcтрониc Жоурнал. дои:10.2139/ssrn.4693148. ИССН 1556-5068. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4693148. 
  5. ↑ „Интернатионал Аутҳоритй & Реcогнитион“. Опенсоурcе.орг (2015-йил 21-апрел). 2019-йил 23-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2017-йил 7-декабр.
  6. ↑ Перенс, Бруcе. Опен Соурcес: Воиcес фром тҳе Опен Соурcе Револутион (Wайбаcк Мачине сайтида 15 Септембер 2014 санасида архивланган). О'Реиллй Медиа. 1999.
  7. ↑ Дибона, Чрис; Оcкман, Сам. Тҳе Опен Соурcе Дефинитион бй Бруcе Перенс. О'Реиллй, Жануарй 1999. ИСБН 978-1-56592-582-3. 
  8. ↑ „Тҳе Опен Соурcе Дефинитион“ (2006-йил 7-июл). 2013-йил 15-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2008-йил 24-август. , Тҳе Опен Соурcе Дефинитион аccординг то тҳе Опен Соурcе Инитиативе
  9. ↑ Опен Соурcе Инитиативе „Тҳе Опен Соурcе Дефинитион (Аннотатед)“. опенсоурcе.орг (2006-йил 24-июл). 2021-йил 5-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 22-июл.
  10. ↑ УС Департмент оф Дефенсе „Опен Соурcе Софтwаре ФАҚ“. Чиэф Информатион Оффиcер. 2016-йил 28-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 22-июл.
  11. ↑ Шарма, Сринараян; Вижаян Сугумаран; Балажи Ражагопалан (2002). "А фрамеwорк фор cреатинг ҳйбрид-опен соурcе софтwаре cоммунитиэс". Информатион Сйстемс Жоурнал 12: 7–25. дои:10.1046/j.1365-2575.2002.00116.x. http://www.cin.ufpe.br/~in953/lectures/papers/ISJAFrameworkForCreatingHybrid-OpenSourceSoftwareCommunities.pdf. Қаралди: 8 Септембер 2008. Очиқ манбали дастур]]
  12. ↑ Ландрй, Жоҳн; Ражив Гупта (Септембер 2000). "Профитинг фром Опен Соурcе". Ҳарвард Бусинесс Ревиэw. дои:10.1225/F00503. 
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ochiq_manbali_dastur&oldid=4303316"